Edward de Bono, lekarz i światowej sławy autorytet w dziedzinie kreatywnego rozwiązywania problemów, opracował termin myślenia lateralnego (czyli myślenia równoległego lub „myślenia w bok”). Charakteryzuje się ono nowym spojrzeniem na sytuację, dostrzeżeniem dodatkowych możliwości oraz przeformułowaniem problemu, co daje szansę na jego rozwiązanie w innowacyjny sposób. Myślenie lateralne stoi w opozycji do myślenia wertykalnego (czyli „w głąb”), które polega na szukaniu rozwiązań szybkich, logicznych i zgodnych z posiadanymi wzorcami.
Myślenie schematyczne a kreatywność
Myślenia logicznego i schematycznego uczymy się dość szybko, już w szkole – jak zadowolić nauczycieli, poprawnie rysować drzewo, zdać egzamin przy minimalnym wysiłku. Taki sposób myślenia ułatwia nam życie, ale z czasem stajemy się konformistami, podobnymi do większości ludzi, a nasz sposób myślenia usztywnia się. Przez to, gdy znajdujemy się w sytuacji kryzysowej, to trzymamy się swojego punktu widzenia. Taka postawa staje się często przyczyną konfliktów, bo zamiast tworzyć rozwiązania, ścieramy się z innymi, chcąc za wszelką cenę udowodnić swoje racje.
Kreatywność i innowacyjność kojarzy się z buntem, szaleństwem i poruszaniem się „pod prąd”. A przecież „Lepiej mieć wystarczająco dużo pomysłów, by niektóre okazały się złe niż mieć zawsze rację nie mając pomysłów.” – przekonuje de Bono.
Przykład lateralnego rozwiązywania problemów
Wyobraźmy sobie, że pewien hotel zmagał się z problemem narzekań gości na długie oczekiwanie na windy. Zamiast inwestować w kosztowną modernizację systemu wind, zarząd skupił się na samym odczuciu oczekiwania. Na każdym piętrze zamontowano lustra obok wind, dzięki czemu ludzie zaczęli się przeglądać i zajęli czymś uwagę. Wynik? Skargi na opóźnienia znacząco spadły. To właśnie esencja myślenia lateralnego – spojrzenie na problem z nowej perspektywy i zastosowanie prostego, nieszablonowego rozwiązania.
Sześć kapeluszy myślenia
Aby zachęcić nas i ułatwić nam oglądanie każdego problemu z różnych perspektyw, Edward de Bono opracował technikę „Sześć Kapeluszy”. Każdy kapelusz reprezentuje inny sposób myślenia:
- Kapelusz niebieski: Osoba nosząca ten kapelusz przyjmuje rolę przewodniczącego – koncentruje się na organizacji procesu myślenia, wyznaczaniu celów i ustalaniu kolejnych kroków.
- Kapelusz biały: Neutralny statystyk – skupia się na faktach, danych i liczbach, analizuje problem bez emocji.
- Kapelusz czerwony: Uczuciowiec – wyraża emocje, intuicyjne odczucia i subiektywne wrażenia.
- Kapelusz zielony: Wizjoner i pomysłodawca – szuka kreatywnych rozwiązań, eksperymentuje i eksploruje nowe ścieżki.
- Kapelusz czarny: Pesymista – wskazuje potencjalne ryzyka, wady i zagrożenia.
- Kapelusz żółty: Optymista – skupia się na pozytywach, korzyściach i wartościach wynikających z rozwiązania.
Każdy z tych kapeluszy pomaga spojrzeć na problem z innej perspektywy, co często prowadzi do bardziej kompleksowych i innowacyjnych rozwiązań.
Warsztat zespołowy: Rozwiązywanie problemu w praktyce
Wyobraźmy sobie korporację, która zmaga się z problemem spadku motywacji w zespole sprzedaży. Aby rozwiązać ten problem, organizowany jest warsztat z wykorzystaniem techniki „Sześciu Kapeluszy”:
- Kapelusz niebieski: Facilitator wprowadza zespół w problem, wyznacza cel warsztatu – zrozumienie przyczyn spadku motywacji i wypracowanie rozwiązań.
- Kapelusz biały: Zespół analizuje dane – wyniki sprzedaży, ankiety zadowolenia pracowników, statystyki absencji.
- Kapelusz czerwony: Każdy członek zespołu dzieli się swoimi emocjami i intuicją na temat sytuacji.
- Kapelusz zielony: Burza mózgów generuje pomysły – od wprowadzenia programów nagradzania po zmiany w organizacji pracy.
- Kapelusz czarny: Zespół krytycznie analizuje potencjalne trudności i ryzyka każdego z pomysłów.
- Kapelusz żółty: Dyskusja koncentruje się na pozytywach i potencjalnych korzyściach zaproponowanych rozwiązań.
Efektem warsztatu jest lista konkretnych działań, takich jak wprowadzenie systemu bonusów uzależnionych od wyników czy organizacja regularnych spotkań integracyjnych.
Powrót do dziecięcej kreatywności
W dzieciństwie byliśmy wszyscy niesamowicie kreatywni, elastyczni w myśleniu i ciekawi świata. Edward de Bono przypomina nam, że aby twórczo radzić sobie z wyzwaniami dorosłego życia, czasami warto wrócić do tego stanu. Wykorzystanie technik takich jak myślenie lateralne czy metoda sześciu kapeluszy może pomóc nam nie tylko w rozwiązywaniu problemów, ale również w odkrywaniu nowych możliwości w codziennej pracy i życiu.
Potrzebujesz motywacji na zakończenie?
„Nie możesz rozwiązać problemu, pozostając na tym samym poziomie myślenia, na którym byłeś, gdy go tworzyłeś.” – Albert Einstein